Word Fondu
Bu səhifəni paylaşın



THE

WORD

DECEMBER 1912


Müəlliflik hüququ 1912 HW PERCIVAL tərəfindən

DOSTLAR İLƏ MƏNZİLLƏR

Vaxt nə qədər bölünür?

İnsan hadisələrin qeydini aparsın deyə; keçmişin perspektivində hadisələrin uzaqlıqlarını təxmin edə bilsin və gələcəkləri qabaqlaya bilsin. Bəzi filosofların təyin etdiyi kimi, zaman “kainatdakı hadisələrin ardıcıllığıdır”. Bu insan öz həyatının və işinin, eləcə də başqa xalqların hesabını apara bilərdi, o, hadisələri vaxtında düzəltmək üçün vasitələr hazırlamağa borclu idi. Yer üzündə baş verən hadisələri “kainatdakı hadisələrin ardıcıllığı” ilə ölçmək təbii idi. Zamanın ölçüləri və ya bölgüsü ona təbiət tərəfindən verilmişdir. İnsan yaxşı müşahidəçi olmalı və müşahidə etdiklərinin hesabını aparmalı idi. Onun müşahidə qabiliyyəti, həyatının işıq və qaranlıq, gündüz və gecə dövrlərinin ardıcıllığı ilə qeyd olunduğunu görmək üçün kifayət qədər maraqlı idi. İşıq dövrü günəşin varlığına, qaranlıqdan yoxluğuna görə idi. O, isti və soyuq fəsillərin günəşin göydəki mövqeyinə görə olduğunu gördü. O, bürcləri öyrəndi və onların dəyişməsini, bürclər dəyişdikcə fəsillərin də dəyişdiyini gördü. Günəşin yolu, qədimlərin on iki sayılan və Bürc və ya həyat dairəsi adlandırdıqları ulduz qruplarından, bürclərdən keçirmiş kimi görünürdü. Bu onların təqvimi idi. Bürclər və ya işarələr müxtəlif xalqlar arasında müxtəlif adlarla çağırılırdı. Bir neçə istisna olmaqla, sayı on iki sayılırdı. Günəş hər hansı bir bürcdən bütün on iki bürcdən keçib eyni bürcdən başlayanda həmin dairə və ya dövrə il adlanırdı. Bir əlamət keçib, digəri yüksələndə insanlar öz təcrübələrindən bilirdilər ki, mövsüm dəyişəcək. Bir bürcdən digər bürcədək olan dövr günəş ayı adlanırdı. Yunanlar və Romalılar bir ayda günlərin sayını, hətta ilin aylarının sayını bölməkdə çətinlik çəkirdilər. Ancaq nəhayət, misirlilərin istifadə etdiyi əmri qəbul etdilər. Bu gün də eyni şəkildə istifadə edirik. Ayın fazalarına görə daha bir bölgü aparıldı. Ayın bir yeni aydan növbəti yeni aya qədər dörd fazadan keçməsi 29 gün yarım çəkdi. Dörd faza dörd həftəlik bir qəməri aydan və bir hissədən ibarət idi. Günün günəşin doğuşundan göyün ən yüksək nöqtəsinə və qürubun batmasına qədər bölünməsi səmada təklif olunan plana uyğun olaraq qeyd olunurdu. Günəş saatı daha sonra qəbul edildi. Astronomiya biliklərinin möcüzəsini İngiltərədəki Solsberi düzənliyindəki Stounhengedəki daşların tarixdən əvvəlki dövrlərdə dəqiqliyi ilə göstərir. Dövrləri ölçmək üçün saat şüşəsi və su saatı kimi alətlər hazırlanmışdır. Nəhayət, saat Bürcün on iki əlamətindən sonra icad edildi və naxışlandı, istisna olmaqla, on iki, onların düşündüyü kimi, rahatlıq üçün iki dəfə nömrələndi. Gündüz on iki saat, gecə on iki saat.

Zamanın axarını ölçmək və düzəltmək üçün təqvim olmasaydı, insanın nə sivilizasiyası, nə mədəniyyəti, nə də biznesi ola bilməzdi. İndi xırda-xırda ola biləcək saat uzun bir mexanika və mütəfəkkir xəttinin gördüyü işi təmsil edir. Təqvim insanın kainat hadisələrini ölçmək və onun işlərini bu ölçü ilə tənzimləmək düşüncəsinin cəminin nəticəsidir.

Dost [HW Percival]